Maybach

Foto 1993-cü ilde Sudanda çekilib. Ac kerkes ac uşağın ölümünü gözleyir...
Körpenin son nefesi ile müqavimet de bitecek. Ve o, yırtıcı insanların sebebinden ölerek yırtıcı quşa yem olacaq.
İnsan heyatının heç ne olduğu bizim esrimizde belke "maddeler dövranı" ele budur?
Ve zaman heç de orta esrler deyil.
Klod Levi-Stross bir neçe il evvel yazmışdı: "21-ci esr ya humanitar esr olacaq, ya da heç olmayacaq"...

... Fotonun müellifi Kevin Karter 1994-cü ilde şöhretinin zirvesinde idi. Tezelikce nüfuzlu Pulitser mükafatı almışdı, meşhur jurnallardan iş tekliflerinin ardı-arası kesilmirdi. Onun 34 yaşı vardı ve CAR-da yaşayan valideynlerine yazırdı: “Hamı meni tebrik edir. Arzulamağa bele cesaret etmediyim mükafatı sizlere göstermek üçün sebirsizlikle görüşmeyimizi gözleyirem”.



Kevin Karter mükafatı “Sudanda aclıq” fotosuna göre almışdı. 1993-ün yazında kiçicik kendde aclıq sehnesini çekmek üçün xüsusi olaraq Sudana gelmişdi. Aclıqdan ölen insanların cesedlerini lente alıb yorulan fotoqraf kendi terk edir ve seyrek kolların bitdiyi sahede qefilden zeif uşaq hıçqırığı eşidir.
Onun qarşısında bir azdan aclıqdan ölecek balaca bir qız uşağının arıq kölgesi dayanmışdı. Uşaq yerde oturmuşdu. Kevin onu çekmeye hazırlaşanda bir neçe addımlığa kerkes quşu enir. Karter rahat mövqe seçib her ikisini çekir. Sonra dayanıb gözleyir - kerkes havaya şığıyanda daha bir neçe kadr çeksin. Kerkes ise uçmur - dayanıb uşağın son nefesini gözleyir. Sonunda yorulan ve darıxan Karter ellerini yelleyib oradan uzaqlaşır. Sonra özüne gelir ve oturub ağlayır. Vessalam. O, körpe üçün heç ne etmir.

Seherisi gün o, Yoxannesburqa (CAR) qayıdır. Hemin vaxtlar Sudandakı aclıq “debde olan” mövzu idi - başqalarının faciesi jurnallara, rejissorlara, fotoqraflara, siyasetçilere ve beynelxalq teşkilatlara çox böyük pullar qazandırırdı.
Karterin fotolarını “Nyu-York Tayms” alır ve derc edir. Bes nece, foto derhal Afrikadakı humanitar facienin simvoluna çevrilir. Karter ise meşhur ve hörmetli bir şexse. Bu, qelebe idi!

1994-cü ilin 23 mayında Kevin Karter en böyük qelebesini qazanır - Pulitser mükafatını alır. Ancaq az keçir, her şey deyişir.
Evvelce sakitce, sonra ucadan sual seslenmeye başlayır: Bes o qızın sonrakı taleyi nece olur? Niye fotoqraf körpeye kömek etmeyib? Daha qezetler onu “dahi fotoqraf” adlandırmırlar. “Taym” jurnalı ise çoxlarının beyninden ve üreyinden keçenleri bu sözlerle ifade edir: “Balaca qızın ezablı ölümünü çekmek üçün sakitce öz obyektivini hazırlayan adam oradakı yırtıcı quşdan ferqlenmir”.

Görünür, bu sözler Karterde vicdan ezabı oyadır. O, dostlarına qıza kömeklik göstermediyine göre peşiman olduğunu söyleyir: lap yaxınlıqda BMT-nin düşergesi varmış, orada aclara yardım edirlermiş. Kartere sadece uşağı ona çatdırmaq lazımdı. O ise bunu etmir.
Lenet ve kinaye obyektine çevrilen Karter derin depressiyaya düşür. Bu ise tezlikle onun heyatında ve işinde özünü gösterir: mühüm görüşlere gecikir, çekilmiş fotoları itirir, işden qovulur...

1994-ün 27 iyulunda - ömrünün son seherinde Kevin yaxşı ehval-ruhiyyede idi. Nahara qeder yatağından qalxmır, sonra yerli qezetlerden birinin redaksiyasına yollanır, hemkarları ile ünsiyyetde olur. Axşam 9-da ise balaca çayın sahiline gelir, maşınının qaz borusunu şlanqla salon ile birleşdirir, musiqini qoşur ve... yatır.
Ölümünden evvel mektub qoyur: “Men yoruldum... telefonsuz, pulsuz, övladlarsız... Borclarımı qaytara bilmirem. Meni qetller, cesedler, ac ve yaralı uşaqlar haqda xatireler teqib edir”.
Ac uşağı xilas etseydi, yeqin ki Kevin Karterin ömrü de başqa cür davam ederdi...

Yazı: Memmed Süleymanov, "Bizim yol" qezeti

Kecin Karter


Foto