« Azərbaycan milli geyimləri - 2. Baş geyimləri | WORLD PRESS PHOTO [Esebleri zeif olanlar baxmasın!] » |
Azərbaycan milli geyimləri
HƏƏƏƏƏƏƏƏƏ...... Ezizlerim! Yeni bir rubrika açıram! Azerbaycan medeniyyeti! İnşallah davamını da getirerem...
Azərbaycan milli geyimləri xalqın maddi və mənəvi mədəniyyətinin çox çətin və uzun çəkən inkişaf gedişi nəticəsində yaranmışdır. Geyim xalqın tarixilə çox sıx əlaqədardır. Belə ki, xalqın maddi mədəniyyətini, xalqı xas olan xüsusiyyətləri daha çox əks etdirir və xalqın sarsılmaz etnik nişanələrinə aiddir. Xalqın etnik, tarixi, xalq yaradıcılığının bədii xüsusiyyətləri, onların müxtəlif halda formalaşmaları, bədii bəzək naxışları, toxuculuq xalq geyimində öz əksini tapmışdır.
Azərbaycan XVII–ci əsrdə yaxın Şərqin ən böyük ipəkçilik ölkəsi kimi tanınırdı və Şirvan əlayəti Azərbaycanda ən iri ipəkçilik rayonu idi. Bundan başqa Azərbaycanın Şamaxı, Basqal, Gəncə, Şəki, Şuşa rayonlarında da ipəkçilik istehsalı çox inkişaf etmişdir. Bu rayonlarda ipəkdən çox qəşəng, bəzəkli, naxışlı, zərif qadın baş örpəkləri istehsal olunurdu.
Geyimin stili onun yiyəsinin ailə vəziyyətini və yaşını əks etdirirdi. Subay qızların geyimlərı evli qadınların geyimlərindən fərqlənirdi. Cavan qızlar daha parlaq və qəşəng geyinərdilər.
Kişi və qadın geyimlərı Azərbaycanın bütün etnik, tarixi zonalarında eyni idi. Bununla belə kişi geyimlərı geyimin yiyəsinin sinfi əks etdirirdi.
Uşaq geyimi öz forması ilə böyük geyimi ilə eyni idi və onlardan yalnız bəzi xüsusiyyətləri və ölçüsü ilə fərqlənirdi.
Azərbaycan qadın geyimi XIX–cü əsrdə, XX-ci əsrin əvvələrində alt və üst geyimlərdən ibarət idi. Üst geyimi isə öz növbəsində çiyinüstü və bel geyimlərindən ibarət idi. Qadın çiyinüstü geyimi üst köynəyindən, arxalıqdan, çəpkəndən ibarət idi. Üst köynəyinin düz biçimi, çiyini tikişsiz və rəngbarəng qoltuqaltından ibarət idi. Bu köynəklər əsasən qanovuz və fay ipək parçalarındantikilirdi.
Çəpkən – çiyinüstü, astarlı və yalançı qolları malik olan qadın üst geyimidir. Bu geyim tirmədən, məxmərdən və bir neçə növ ipək parçalarından tikilirdi.
Ləbbadə - çiyinüstü üst gödəkçəsidir. Bu geyim sırıqlı astarda olur, tirmədən, məxmərdən və başqa parçalardan tikilirdi.
Güləcə - qadın çiyinüstü üst geyimidir. Bu geyim astarlı olur və tirmədən, məxmərdən tikilirdi. Baharı – sırıqlı astarda qadın çiyinüstü üst geyimidir. Əsasən məxmərdən tikilirdi.
Kürdü – qadın üst geyimidir. Bu geyim tirmədən, məxmərdən tikilirdi, xəz dəri və sıx naxışlarla bəzənilirdi.
Eşmək – qadın sırıqlı üst geyimidir, tirmədən və məxmərdən tikilirdi. Bu geyimin yaxası, ətəyi və qolları safsar xəzdərisilə, qızılı şəbəkə torla və şəridlə bəzənilirdi. Qadın bel üst geyimi – bir neçə tumandan, cütbalaqdan və çaxçurdan ibarət idi. Şəhərlərdə qadın evdən çıxanda tumanın üstündən çaxçur geyərdilər.
Kişi milli üst geyimi – üst köynək, arxalıq, qaba və çuxadan (çiyinüstü) ibarət idi. Bir və ya ikiyanlı arxalıqlar ipək, atlaz, kişmir, mahud, satin və başqa parçalardan tikilirdi. Qaba – kişi çiyinüstü üst geyimidir və əsasən tirmədən tikilirdi.
Çuxa – içi tüklü qoyun dərisindən tikilmiş düyməsiz, naxışlı şubadır.
Milli geyim dəstinə müxtəlif növlü baş geyimləri və ayaqqabılar da daxil idi.
Milli geyim dəstlərinə yerli zərgərlərin yaratdığı zərgərlik məmulatları da daxil idi.
to be continued...
Azərbaycan milli geyimləri xalqın maddi və mənəvi mədəniyyətinin çox çətin və uzun çəkən inkişaf gedişi nəticəsində yaranmışdır. Geyim xalqın tarixilə çox sıx əlaqədardır. Belə ki, xalqın maddi mədəniyyətini, xalqı xas olan xüsusiyyətləri daha çox əks etdirir və xalqın sarsılmaz etnik nişanələrinə aiddir. Xalqın etnik, tarixi, xalq yaradıcılığının bədii xüsusiyyətləri, onların müxtəlif halda formalaşmaları, bədii bəzək naxışları, toxuculuq xalq geyimində öz əksini tapmışdır.
Azərbaycan XVII–ci əsrdə yaxın Şərqin ən böyük ipəkçilik ölkəsi kimi tanınırdı və Şirvan əlayəti Azərbaycanda ən iri ipəkçilik rayonu idi. Bundan başqa Azərbaycanın Şamaxı, Basqal, Gəncə, Şəki, Şuşa rayonlarında da ipəkçilik istehsalı çox inkişaf etmişdir. Bu rayonlarda ipəkdən çox qəşəng, bəzəkli, naxışlı, zərif qadın baş örpəkləri istehsal olunurdu.
Geyimin stili onun yiyəsinin ailə vəziyyətini və yaşını əks etdirirdi. Subay qızların geyimlərı evli qadınların geyimlərindən fərqlənirdi. Cavan qızlar daha parlaq və qəşəng geyinərdilər.
Kişi və qadın geyimlərı Azərbaycanın bütün etnik, tarixi zonalarında eyni idi. Bununla belə kişi geyimlərı geyimin yiyəsinin sinfi əks etdirirdi.
Uşaq geyimi öz forması ilə böyük geyimi ilə eyni idi və onlardan yalnız bəzi xüsusiyyətləri və ölçüsü ilə fərqlənirdi.
Azərbaycan qadın geyimi XIX–cü əsrdə, XX-ci əsrin əvvələrində alt və üst geyimlərdən ibarət idi. Üst geyimi isə öz növbəsində çiyinüstü və bel geyimlərindən ibarət idi. Qadın çiyinüstü geyimi üst köynəyindən, arxalıqdan, çəpkəndən ibarət idi. Üst köynəyinin düz biçimi, çiyini tikişsiz və rəngbarəng qoltuqaltından ibarət idi. Bu köynəklər əsasən qanovuz və fay ipək parçalarındantikilirdi.
Çəpkən – çiyinüstü, astarlı və yalançı qolları malik olan qadın üst geyimidir. Bu geyim tirmədən, məxmərdən və bir neçə növ ipək parçalarından tikilirdi.
Ləbbadə - çiyinüstü üst gödəkçəsidir. Bu geyim sırıqlı astarda olur, tirmədən, məxmərdən və başqa parçalardan tikilirdi.
Güləcə - qadın çiyinüstü üst geyimidir. Bu geyim astarlı olur və tirmədən, məxmərdən tikilirdi. Baharı – sırıqlı astarda qadın çiyinüstü üst geyimidir. Əsasən məxmərdən tikilirdi.
Kürdü – qadın üst geyimidir. Bu geyim tirmədən, məxmərdən tikilirdi, xəz dəri və sıx naxışlarla bəzənilirdi.
Eşmək – qadın sırıqlı üst geyimidir, tirmədən və məxmərdən tikilirdi. Bu geyimin yaxası, ətəyi və qolları safsar xəzdərisilə, qızılı şəbəkə torla və şəridlə bəzənilirdi. Qadın bel üst geyimi – bir neçə tumandan, cütbalaqdan və çaxçurdan ibarət idi. Şəhərlərdə qadın evdən çıxanda tumanın üstündən çaxçur geyərdilər.
Kişi milli üst geyimi – üst köynək, arxalıq, qaba və çuxadan (çiyinüstü) ibarət idi. Bir və ya ikiyanlı arxalıqlar ipək, atlaz, kişmir, mahud, satin və başqa parçalardan tikilirdi. Qaba – kişi çiyinüstü üst geyimidir və əsasən tirmədən tikilirdi.
Çuxa – içi tüklü qoyun dərisindən tikilmiş düyməsiz, naxışlı şubadır.
Milli geyim dəstinə müxtəlif növlü baş geyimləri və ayaqqabılar da daxil idi.
Milli geyim dəstlərinə yerli zərgərlərin yaratdığı zərgərlik məmulatları da daxil idi.
to be continued...
18 comments
Comment from: sensitive [Visitor]
MASTER_IER,
ilk once bele rubrika achmagin munasibetile tebrik edirem. Chox maraqli, faydali ve vacibdir.
Menim nedense chox xoshum gelir milli geyimlerimizden. Eger indi de geyinilseydi chox gozel olardi. Shexsi fikrimdir, tebii ki hami bele dushunmur.
Bir daha teshekkurler, davamini sebirsizlikle gozleyirem...
Comment from: MASTER_IER
Teshekkurler Sensitive. Men de vacib bilerek bu postu yerleshdirdim. Gorursen nece gozel geyimlerdi? Ola biler hardasa modernlikden bir az uzaqdi, ancaq her halda bu geyimlerin uzerinde modernleshdirmek olardi. Qisaltmamaq sherti ile :)
25. 12. 06 @ 10:19
Comment from: Sabishka [Visitor]
Master seni ve eylence ehlini bu musbet addim munasibetile tebrik edirem.Alqishlayiram seni.. Milli medeniyyetimizin dunayaya tebligi menim fikrimce chox zeifdi,ona gore de alcag uzdeniraglar bize aid olan sheyleri ogurlayir ve biz hemishe gecikmish olurug.ve neticede ozumuzu tebligden evvel ozumuzun oldugunu subuta chalishirig.
Milli geyimlerimiz chox gozeldi,indi debde olan sherq uslubu..Heyf ki az istifade olunur.Nenemin var idi o paltarlardan 90 yashini otmushdu uytusuz paltar geymirdi ee tesevvur edirsiz ?:DHemishe qaydasinda renglerine fikri verirdi paltarlarin..mene de deyirdi geyimine fikir ver hemishe,rehmetlik:(
Comment from: MASTER_IER [Member]
Allah olenlere rehmet elesin! Kendimizde bu paltarlari hele de geyirler. Adam baxanda hezz alir.
25. 12. 06 @ 13:24
Comment from: Ayka [Visitor]
Master,yeni rubrikan mubarekdi! Ugurlu, ve eminem ki,sevilen rubrika olacagdi! 1 sozle Yuxaridaki tebriklere goshuluram:) !
Comment from: MASTER_IER [Memeber]
Tesekkurler yerlishkam. O Cikaqolu oglana bir az Ordubad medeniyyetinin numunelerinden sitat getir herden bir :)))) Mash shovrasin tez-tez bishir :)))
25. 12. 06 @ 23:43
Comment from: sensitive [Visitor]
MASTER_IER,
aha haqlisan bu geyimleri modernleshdirmek olardi, amma qorxuram ki bu cur modernleshdirmek oglanlarin xoshuna gelmesin :)
Hansi kenddir o ele? Dedin ki kendimizde bele paltarlari hele de geyinirler, maraqlidir
P.S. Mash shovrasi ne demekdir? Xahish edirem izah edin de mene zehmet olmasa
Comment from: MASTER_IER [Memeber]
Ordubad rayonunun Eylis kendi :) O biri kendlerde de geyinirler. Mash shovrasinin izahatini Ayka bajimdan dinleyeceyik :)
26. 12. 06 @ 09:41
Comment from: Sabishka [Visitor]
Mysi ve master chox sagolun ,sizin de.. Amin
Comment from: MASTER_IER [Member]
Mash shovrasi yemisen? :)
26. 12. 06 @ 13:04
Comment from: Ayka [Visitor]
master,bishirmeyine bishirirem:)Amma sensitive bajim gozel sual veribdi.Ureyim dozmur isteyirem cavabini men yazim,amma senin blogundur isteyirem sen cavab yazasan -Mash ShoVrasi hagginda.Ellerim dinc durmur isteyir ki,cavab yazsin:) Yox,yox... Cavabi goy master ozu yazsin,bizde oxuyag:)
Comment from: MASTER_IER [Member]
O ele bir sheydi ki... beh beh beh :)) barmaqlarini yalayirsan da az qala :) Tem bolee qovurmaliq etle olanda demirem .
Ayka baji, sen bishire bilirsen, ona gore daha genish izah vere bilersen. :)) Men ancaq aldigimlezzeti tesvir eledim :)))))))))))))
26. 12. 06 @ 19:35
Comment from: bakinka_v_NY [Visitor]
eeee,besdirun deee...aqzimizin suyu axdi...qovurmaliq etden voobshe danishmayin....Naxchivana gedende qohumlarin o qishliq qovurmasini men az qala 3 gune yeyib gelirdim....mmmmm.....lezzettttt))))
27. 12. 06 @ 04:01
Comment from: bakinka_v_NY [Visitor]
Master,biz avtomatik senin "azerbaycan medeniyyeti" rubrikani davam etdirdik...sohbet"azerbaycan xoreklerinden" gedir.....davam edek belke?))))
27. 12. 06 @ 04:03
Comment from: sensitive [Visitor]
AYKA,
nolar yazin da o yemeyi, men de bilim, dogrudan chox maraqli geldi.
Bes qurud ne demekdir?
MASTER_IER,
olar bir post yerleshdiresen, orda bu saydiginiz yemeklerden danishasan, mence choxu uchun maraqli olar. En bashlicasi ise ozum uchun ;) AYKA resepti verer, sen de dadindan aldigin lezzeti tesvir edersen :))
Comment from: MASTER_IER [Member]
Sensitive, inshallah ona da catacagiq ;)
27. 12. 06 @ 09:38
Comment from: Ayka [Visitor]
Bakinka_v_NY demeli agzimizin suyu axdi:) Govurma eti axirinci defe ne vaxt yemishem yadima gelmir:(
Sensitive,baji gurban,aglim kesenden Mashin adini Mash bilirem.Bakida deyesen lobya deyirler ona:) Tund girmizi rengi olur,dene-dene olur.Bizim kendde yemeyin adina MASH ShoVrasi deyirler,yeni Shorba:)Cox asan ve dadli yemekdi.Icine daxil olunan erzaglar demek olar ki,etden sous hazirlayirlar haaaa,eynile et,kartof,sogan.Amma sousdan fergli olarag axirda nane gurusu,tursh alca,mence keklikotuda elave edenler olur ve en vaciblisi elbette MASH-dan ibaretdi.Sensitive,yene sualin olsa men hazir! GURUD-un adini eshitmishem,gormemishem! :)
P.S Master_ier,bagishla burani biz gizlar kulinariyaya cevirdik:) Master_ier,hele GAYGANAG-dan danishmirig eeee:) Yalan deye bilmerem,onu hec rayonun ozunde her gadinin elinden gelen ish deyil galmishdi menim elimden gelsin.Sensitive bacimiza bildirim ki,coxlu yumurta,lap coslu YAGdan ve sheherden hazirlanilir ve gorunushu hundur,tort kimi olur:) POEMA yazdim men burda :)
27. 12. 06 @ 19:31
Comment from: Ayka [Visitor]
Sensitive,klaviaturamda problem var deye sehvleri duzeldim ki,coxlu SHEKER,yag ve yumurtadan ibaretdi Gayganag:)
27. 12. 06 @ 19:42
Comment from: bakinka_v_NY [Visitor]
Ayka,ele men de choooxdan yemishem(((.....Master,yoooo....qurud xoshlamiram....men ona xarab olmush tvorog deyirem....
Comment from: MASTER_IER [Member]
:))))))) ozu de xarab olmushundan :)))))))
28. 12. 06 @ 09:27
Comment from: Sabishka [Visitor]
Master qurudlu xorekler qish xorekleridi:D Qurud Xengeli yemisen? Xingal ustune qatig evezine qurud tokursen.beh beh..Biz terefde chox xoshluyurlar.Qurudu ne qatigin suzulmush formasi - suzmeden hazirliyirlar.. xususi hazirlanma texnikasi var,qurudurlar suzmeni..ezende taxta chanagda ezirler,onda daha da dadli olur.:)Qurud xengeli sevmiyen yeraz kishisi tanimiram :d
28. 12. 06 @ 10:43
Comment from: Sabishka [Visitor]
Master mash Shorvasi yox ama sizin qayganagdan dadmisham . :DLezzet elemishdi.Bura bax onu yeyen bir hefte acmir haa :)))
Comment from: MASTER_IER [Member]
Duz deyirsen. :))) Onu hemishe yemek olmur da. Vaxti-vedesi var :))) ta demirem... ne ise :))))
28. 12. 06 @ 10:47
Comment from: MUTANTKA [Visitor]
heee 4ox sevirem milli geyilerimizi..Xususen de Bey Xanimlarinin geyindiyi qizli pullarlar bezedilmi6 paltarlarin(qizili gore yoox haa!)....nedense deyesen burda goree bilmedim onardan...
28. 12. 06 @ 15:25
biiiy menim xeberim yoxdur burda klunariya bolmesi achilibki lool...Ayka baci chox sag ol resept uchun:)...gerek prob edek , dadli gorsendi...qayganaqda maraqli geldi ilk defedir eshidirem :)))
01. 01. 07 @ 05:52
Comment from: MASTER_İER [Member]
Remka, cox shad oldum ki, kimese xeyrimiz deydi.
10. 12. 08 @ 14:51